دوران بارداری دوره‌ای مهم و تاثیرگذار است که تمامی عوامل باید کنترل شوند؛ از این رو مراقبت های بارداری اهمیت زیادی خواهند داشت. مراقبت های حین بارداری شامل موارد مختلفی مانند آزمایشات و سونوگرافی، تغذیه، استراحت و خواب، ورزش، فعالیت و موارد دیگر است که نتیجه تمام آن‌ها باید تضمین‌کننده سلامت مادر و جنین باشد. در این مطلب قصد داریم تا مراقبت های زمان بارداری را توضیح دهیم و به مراقبت های سه ماه اول بارداری، سه ماهه دوم و سوم نیز اشاره کنیم.
مراقبت های بارداری؛ مهم و ضروری
دوران بارداری را می‌توان مهم‌ترین دوران در زندگی یک خانم در نظر گرفت که رعایت نکات بهداشتی، تغذیه، دوری از عوامل آلوده‌کننده و بیماری‌زا اهمیت بسیاری دارد. در ادامه به معرفی مراقبت های دوران بارداری می‌پردازیم.
مصرف مکمل‌های غذایی
مصرف برخی مکمل‌های غذایی مانند قرص آهن، مولتی ویتامین و اسید فولیک در دوران بارداری ضروری است. با وجود اینکه میزان مصرف این مکمل‌ها در جدول مراقبت های دوران بارداری مقادیر مشخصی دارد اما با توجه به شرایط مادر باید میزان آن‌ها توسط پزشک تعیین شود.
عدم مصرف دارو و مواد شیمیایی
یکی از مراقبت های بارداری ماه اول و تمام طول بارداری، عدم مصرف خودسرانه دارو است. همچنین باید از قرارگیری در معرض مواد شیمیایی و یا اشعه‌های مضر خودداری کرد. مصرف دارو تنها به تجویز پزشک انجام می‌شود، پس خانم‌های باردار هیچ دارویی را نمی‌توانند بدون هماهنگی پزشک مصرف کنند. توصیه می‌شود از زمانی که تصمیم به بارداری می‌گیرید، مصرف دارو و مواد شیمیایی مختلف را ترک کنید. رنگ کردن مو در سه ماهه ابتدایی و هفته‌های آخر بارداری نیز توصیه نمی‌شود، زیرا رنگ مو نیز از جمله مواد شیمیایی است.
ورزش سبک و منظم
ورزش کردن یکی از مهم‌ترین مراقبت های بارداری در ماه اول و دیگر ماه‌ها است که علاوه بر بهبود وضعیت مادر و جنین، موجب کاهش درد و زایمان راحت‌تر می‌شود. در این دوران باید به طور روزانه 30 دقیقه حرکات ورزشی آرام مانند تمرینات کششی انجام شود. البته در این زمینه ابتدا با پزشک خود مشورت کنید، زیرا در برخی موارد خاص ممکن است پزشک ورزش کردن را ممنوع کند.
دوری از فعالیت‌های سنگین
توجه داشته باشید که انجام فعالیت‌های سنگین برای مادران باردار ممنوع است، به همین دلیل از جابجا کردن وسایل سنگین خودداری کنید. همچنین اگر سابقه ورزش سنگین به صورت حرفه ای ندارید، ورزش‌های سنگین و شدید نیز از جمله فعالیت‌هایی هستند که در دوران بارداری ممنوع خواهد بود، زیرا سلامت جنین را تهدید می‌کنند.
تغذیه در دوران بارداری
مادران باردار باید رژیم غذایی خاصی را رعایت کنند که فاقد هر گونه مواد غذایی مضر است. در این دوران باید غذاهای سالم مصرف نمود تا نیاز بدن به مواد مغذی مختلف مانند ویتامین‌ها و مواد معدنی تامین شود. مصرف محصولات پروتئینی مانند گوشت، تخم مرغ و ماهی را در رژيم غذایی خود جای دهید. مصرف میوه و سبزیجات تازه و ضدعفونی شده به میزان 3 تا 5 واحد در روز توصیه می‌شود. به طور روزانه 4 واحد لبنیات پاستوریزه مصرف کنید تا کلسیم مورد نیاز بدن تامین شود. نوشیدن قهوه و دیگر نوشیدنی‌های حاوی کافئین را کاهش دهید و به‌جای آن آبمیوه‌های تازه مصرف کنید.
رعایت نکات بهداشتی
توجه به نکات بهداشتی در طول دوران بارداری اهیمت زیادی دارد. در این دوران ترشحات واژینال معمولا سفید رنگ و چسبناک است، به همین دلیل باید لباس زیر را هر 2 ساعت یک‌بار تعویض نمود تا از ایجاد عفونت جلوگیری شود. از پوشیدن لباس زیرهای تنگ و پلاستیکی نیز خودداری کنید.
آگاهی از تغییرات بدن
اولین نشانه ملموس حامگی بزرگ شدن شکم و افزایش وزن است، اما یکی از مراقبت های ماه اول بارداری این است که مادران باردار از دیگر تغییرات نیز آگاهی یافته و خود را از لحاظ روحی برای آن‌ها آماده کنند. از جمله دیگر تغییرات دوران بارداری می‌توان به تیره شدن رنگ پوست، آکنه، ضخیم شدن تارهای مو، تورم پاها، تورم صورت، افزایش ترشحات واژن و غیره اشاره کرد.
رابطه جنسی
به طور کلی می‌توان گفت رابطه جنسی در طول بارداری خطری نخواهد داشت و میزان تمایل جنسی نیز در بانوان مختلف یکسان نیست. توجه داشته باشید که باید پوزیشن‌هایی را انجام داد که فشاری به مادر یا جنین وارد نشود. انجام فعالیت‌های خشن در حین رابطه جنسی نیز ممنوع است.
دوری از دخانیات، الکل و مواد مخدر
دود سیگار و قلیان از جمله مواردی است که برای جنین بسیار خطرناک خواهد بود. مادران باردار باید از مصرف دخانیات پرهیز کرده و حتی در معرض دود سیگار افراد دیگر نیز قرار نگیرند. مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکلی نیز سلامت جنین را تهدید می‌کنند و مصرف آن‌ها ممکن است منجر به نقص جنین در هنگام تولد شود.
گوش دادن به موسیقی
جالب است بدانید که گوش دادن به موسیقی در دوران بارداری از فعالیت‌های مفید برای جنین است، البته توجه داشته باشید که منظور ما موسیقی‌های آرام است. در پایان هفته بیستم حاملگی، قدرت شنوایی جنین کامل می‌شود و صداهای محیط را دریافت می‌کند، به همین دلیل گوش دادن به موسیقی‌های آرام با استفاده از هندزفری بلوتوثی برای جنین مفید خواهد بود و به تکامل مغز کمک می‌کند. البته حجم صدای مناسب برای جنین باید کمتر از 65 دسی بل باشد و صداهای بلند و خشن برای جنین آزاردهنده خواهد بود.
آگاهی از تغییرات وزن در دوران بارداری
افزایش وزن در دوران بارداری موضوع قابل انتظاری است که البته در افراد مختلف یکسان نخواهد بود. یه عنوان مثال افرادی که پیش از بارداری اضافه وزن دارند، در طول بارداری افزایش وزن کمتری را تجربه می‌کنند. به طور کلی می‌توان گفت وزن خانم‌ها پس از بارداری در حدود 11 تا 13 کیلوگرم افزایش خواهد یافت.
دریافت مشاوره و توجه به سلامت روان
تغییرات هورمونی در خانم‌های باردار بر روحیات و وضعیت روانی آن‌ها تاثیرگذار خواهد بود، پس بهتر است در این دوران به مشاور مراجعه کرده و برای حل ناآرامی‌های روحی خود تلاش کنید.
مراقبت‌های بارداری در زمان‌های مختلف
طول مدت بارداری را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد که هر یک از آن‌ها سه ماهه‌های مختلف بارداری را تشکیل می‌دهند که در ادامه به معرفی هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت.
مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه اول
در ماه‌های اول باید وضعیت سلامت مادر به درستی بررسی شده و آزمایشات لازم انجام شود. مصرف برخی مکمل‌های دارویی نیز از دیگر مراقبت های بارداری سه ماه اول است که البته در این زمینه باید از پزشک خود راهنمایی بگیرید.
- پرونده سلامت مادر باید تشکیل شده و در آن موارد مختلفی مانند مشخصات مادر، وضعیت بارداری فعلی، وضعیت تغذیه و رژیم غذایی، سن دقیق بارداری، سابقه بارداری‌های قبلی، سابقه مصرف دخانیات و الکل، اختلالت ژنتیکی خانوادگی و آخرین دوره قاعدگی به طور کامل قید شود.
- یکی از مراقبت های سه ماه اول بارداری انجام آزمایشات مختلف مانند دیابت، فشار خون، آزمایش HIV و غیره خواهد بود که انجام آن‌ها ضروری است.
- معاینات بالینی مانند بررسی وضعیت عمومی، اندازه‌گیری قد و وزن، سابقه بیماری‌های زمینه‌ای مانند تیروئید، ریه، معاینه‌ی واژن، پستان، دهان و دندان و غیره نیز از مراقبت های بارداری در سه ماهه اول خواهد بود.
- در این دوران مکمل اسیدفولیک باید به میزان روزانه 400 میکروگرم مصرف شود.
مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه دوم
مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه دوم نیز شامل موراد مختلفی از آزمایشات، معاینات و مصرف مکمل‌ها است که انجام آن‌ها برای سلامت مادر و جنین ضروری خواهد بود.
- در این دوران باید وضعیت جنین در شکم مادر بررسی شود و می‌توان به صدای قلب جنین نیز گوش داد. معاینات شکمی، بررسی بثورات پوستی و به طور کلی وضعیت سلامت مادر از دیگر مراقبت های بارداری است.
- در جدول مراقبت های دوران بارداری سه ماهه دوم می‌توان به آزمایش CBCو آزمایش Quadrupleبرای تشخیص نقص لوله عصبی و سندروم داون اشاره کرد.
- مصرف مکمل دارویی اسید فولیک را باید ادامه داد و روزانه یک عدد قرص مولتی ویتامین نیز مصرف نمود. مکمل بارداری دیگر در سه ماهه دوم 60 میلی‌گرم قرص آهن است.
مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه سوم
سه ماهه سوم بارداری حساس‌ترین دوره بارداری است که باید مراقبت های اوایل بارداری را ادامه داد تا به نتیجه مطلوب یعنی تولد بی خطر جنین دست یافت.
- مصرف مکمل‌های دارویی شامل قرص آهن، مولتی ویتامین و اسید فولیک را باید ادامه داد. دوز مصرف مکمل‌ها نیز مشابه ماه‌های قبل خواهد بود، مگر اینکه توسط پزشک تغییر داده شود.
- معاینات وضعیت مادر و جنین مطابق قبل انجام می‌شود اما طول دوره معاینات کاهش یافته و در هفته‌های انتهایی باید به طور مرتب به پزشک مراجعه نمود.
- در رابطه با موارد مهم برای زایمان و مراقبت‌های بعد زایمان مشاوره‌های لازم را از پزشک متخصص دریافت کنید.
مراقبت های بارداری ضامن سلامت مادر و جنین
در این مطلب به معرفی مراقبت های زمان بارداری پرداختیم و همچنین مراقبت های بارداری در سه ماه اول، دوم و سوم را بررسی نمودیم. توجه داشته باشید که رعایت موارد ذکر شده اهمیت زیادی دارد و بی توجهی نسبت به آن‌ها ممکن است سلامت مادر یا جنین را تهدید کند. وضعیت مادر و جنین در تمامی مراحل بارداری باید تحت نظر پزشک بوده و توصیه‌های لازم نیز ارائه شود.