قراره در این مقاله چی بدونیم:
- بند ناف چیه و معمولا کی می‌افته؟
- عفونت ناف نوزاد چه علائمی داره؟
- چه عوامل باعث عفونت ناف نوزاد می‌شن؟
- آشنایی با راه‌های پیشگیری از عفونت ناف نوزاد
- آشنایی با نشانه‌های خطر عفونت نوزاد
- آشنایی با سایر مشکلات رایج ناف و بند ناف نوزاد
مراقبت از بند ناف و پیشگیری از عفونت آن
عفونت ناف نوزاد (Omphalitis) یکی از نگرانی‌های رایج والدین در روزهای اول تولد هست. هرچند این مشکل در اغلب موارد با رعایت مراقبت‌های بهداشتی ساده قابل پیشگیری است، اما بی‌توجهی به آن ممکنه باعث ایجاد عوارض جدی بشه. در این مقاله، سعی کردیم بیشتر درباره‌ی پیشگیری از عفونت ناف نوزاد صحبت کنیم.
بند ناف نوزاد
بند ناف در دوران بارداری رابط حیاتی بین مادر و جنین به حساب میاد، چون اکسیژن و مواد مغذی رو به بدن جنین می‌رسونه. اما بعد از تولد، بند ناف دیگه کاربردی نداره و به کمک گیره‌ای بریده میشه و حدود ۲ تا ۳ سانتی‌متر از بند ناف روی بدن نوزاد باقی می‌مونه.
این قسمت باقی‌مونده به تدریج خشک میشه و طی چند روز می‌افته. ولی تا زمان افتادن کامل و حتی چند روز بعدش، محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها محسوب میشه. بنابراین، رعایت بهداشت ناف اهمیت زیادی داره تا از عفونت ناف نوزاد جلوگیری بشه. بند ناف نوزاد معمولاً بین ۵ تا ۱۴ روز بعد از تولد می‌افته. قبل از افتادن، رنگ بند ناف از زرد به قهوه‌ای یا سیاه تغییر می‌کنه و خشک میشه. ممکنه زمان افتادن بند ناف کمی خون‌ریزی خفیف ببینین که طبیعیه.
عفونت ناف نوزاد چه علائم و نشانه های داره؟
تشخیص زودهنگام عفونت ناف نوزاد به پیشگیری از عوارض کمک زیادی می‌کنه. در ادامه برخی از علائم مهمی که باید حواستون بهش باشه رو آوردیم:
-
قرمزی و التهاب اطراف ناف
- بوی بد یا ترشحات زرد یا سبز
- گرم شدن محل ناف
- تورم یا ورم موضعی
- بی‌قراری یا تب در نوزاد
علل ایجاد عفونت ناف نوزاد (چرا بند ناف نوزاد دچار عفونت میشه؟)
یکی از دلایل اصلی عفونت ناف نوزاد، تماس زیاد یا آلوده شدن این ناحیه قبل از افتادن کامل بند ناف هست. سایر دلایل شایع عبارت‌اند از:
- تمیز نکردن درست محل بند ناف
- بستن پوشک روی ناف
- قرار گرفتن ناف در تماس با ادرار یا مدفوع
- شست‌وشو نکردن دست‌ها قبل از لمس ناف
- استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده غیراستاندارد
روش های جلوگیری از عفونت ناف نوزاد (چه کار کنیم بند ناف نوزاد عفونت نگیره؟)
در ادامه با اصول مراقبت و پیشگیری از عفونت بند ناف آشنا می‌شیم:
۱. خشک و تمیز نگه داشتن ناف
مهم‌ترین اصل برای پیشگیری از عفونت ناف نوزاد، اینه که ناف همیشه خشک و تمیز بمونه. بعد از هر بار حمام یا تماس با آب، باید محل بند ناف رو با پارچه‌ی نرم و تمیز کاملاً خشک کنین. رطوبت مداوم می‌تونه محیط مناسبی برای رشد میکروب‌ها فراهم کنه.
۲. شست‌وشوی دست‌ها قبل از تماس با ناف
قبل از اینکه بند ناف یا اطرافش رو لمس کنین، حتماً باید دست‌ها با آب و صابون شسته بشن. دست‌های آلوده یکی از رایج‌ترین عوامل انتقال میکروب‌ها هستن.
۳. حمام کردن نوزاد با آب ساده
برخلاف باور عموم، نیازی به استفاده از الکل یا مواد ضدعفونی‌کننده نیست. طبق توصیه‌ی سازمان بهداشت جهانی، استفاده از آب تمیز و در صورت نیاز، صابون ملایم کفایت می‌کنه. بعد از حمام، ناف رو خشک کنین و اجازه بدین در معرض هوا قرار بگیره.
۴. بستن درست پوشک
پوشک نباید روی بند ناف قرار بگیره یا بهش فشار بیاره. بهتره قسمت بالای پوشک تا زده بشه تا بند ناف در معرض هوا بمونه و کمتر با رطوبت و آلودگی تماس پیدا کنه.
۵. پرهیز از باندپیچی یا پانسمان بی‌مورد
برخی از والدین برای مراقبت بیشتر، بند ناف رو پانسمان می‌کنن، اما این کار مانع تهویه هوا و خشک شدن طبیعی ناف میشه. بهتره ناف رو آزاد بذارین و تنها در صورت آلودگی موضعی با پارچه‌ی تمیز پاکش کنین.
نشانه های خطر عفونت ناف (چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کنیم؟)
نشانه‌های هشدار رو جدی بگیرین و اگر یکی از شرایط زیر رو دیدید، حتماً باید با پزشک تماس بگیرین:
- تب بالای ۳۸ درجه در نوزاد زیر ۳ ماه
- بوی بد یا ترشح چرکی از ناف
- قرمزی و التهاب شدید
- عدم بهبود ناف بعد از گذشت چند روز از افتادن بند ناف
سایر مشکلات شایع ناف و بند ناف نوزاد
– دیر افتادن بند ناف: دیر افتادن بند ناف نوزاد وقتی مطرح میشه که بند ناف تا بعد از روز ۲۱ تولد هنوز نیفتاده باشه. معمولاً بند ناف بین روزهای ۵ تا ۱۴ خودش خشک میشه و می‌افته، اما بعضی عوامل مثل عفونت، مشکلات ایمنی، استفاده زیاد از الکل برای تمیز کردن ناف، یا بیماری‌هایی مثل نوتروپنی مادرزادی (کم بودن نوتروفیل‌ها) می‌تونن باعث بشن افتادن بند ناف عقب بی‌افته. البته اگر نوزاد کاملاً سالم باشه، دیر افتادن بند ناف به‌تنهایی خیلی جای نگرانی نداره.
– گرانولوم ناف: گاهی بعد از افتادن بند ناف، بافت کوچکی به نام گرانولوم ناف باقی می‌مونه که ترشح شفاف یا زردرنگی داره. این مورد معمولاً بی‌خطره اما باید توسط پزشک بررسی و در صورت نیاز درمان بشه.
– فتق ناف: فتق ناف نوزاد اغلب به شکل برجستگی کوچکی در اطراف ناف دیده میشه، به‌ویژه هنگام گریه یا زور زدن. این وضعیت معمولاً خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کنه، ولی در صورت ماندگاری یا بزرگ شدن، نیاز به پیگیری جدی‌تری داره.
حرف آخر
در نهایت، باید گفت که با رعایت اصول بهداشتی ساده، میشه از عفونت ناف نوزاد به‌راحتی جلوگیری کرد. نیازی نیست نگران باشین، فقط کافیه دست‌ها رو تمیز نگه دارین، بند ناف رو خشک و تمیز نگه دارین و اگر نشانه‌ای از مشکل جدی دیدین، سریع اقدام کنین.