آرام کردن کودک، یکی از چالشهایی است که تقریباً تمام والدین، بهویژه در سالهای ابتدایی، با آن روبهرو میشوند. گریه و بیقراری، زبان اصلی کودک برای بیان نیازها، دردها یا احساساتش است؛ اما تشخیص اینکه دقیقاً چه چیزی او را ناراحت کرده و چطور میتوان آرامش را به او برگرداند، همیشه ساده نیست. از تغذیه و خواب گرفته تا عوامل محیطی، رشد عصبی و حتی نیاز کودک به امنیت عاطفی، همگی میتوانند در رفتار و میزان آرامش او نقش داشته باشند. به همین دلیل، آشنایی با راهکارهای علمی و اثباتشده برای آرام کردن کودک نهتنها به کاهش استرس والدین کمک میکند، بلکه کیفیت تعامل و رابطه عاطفی میان والد و کودک را نیز تقویت میکند.
فهرست مطالب
- چرا کودکان گریه و بیقراری میکنند؟
- راهکارهای مؤثر برای آرام کردن کودک
- چرا بعضی روشها برای همه کودکان جواب نمیدهد؟
- جمعبندی
در این مقاله مجموعهای از روشهای کاربردی، ایمن را بررسی میکنیم تا بدانید در شرایط مختلف چطور میتوانید کودک خود را آرام کنید و فضایی سرشار از آرامش و امنیت برای او بسازید.
چرا کودکان گریه و بیقراری میکنند؟
کودکان، به ویژه نوزادان و خردسالان، غالباً از طریق گریه، بیقراری یا رفتارهای آشفته نیازها و ناراحتی را نشان میدهند. این نیازها ممکن است نشات گرفته از یکی از موارد زیر باشد:
- گرسنگی یا تشنگی.
- نیاز به تعویض پوشک یا تمیزی.
- احساس درد یا ناراحتی (مثلاً کولیک، گاز شکم، دل درد).
- احساس سردی یا گرمای بیش از حد، یا هر گونه ناراحتی جسمی.
- نیاز به خواب یا استراحت.
- گاهی نیز صرفاً نیاز به احساس امنیت، آرامش و ارتباط عاطفی با والدین
به همین دلیل، قبل از هر روش آرامسازی، بهتر است ابتدا چک لیستی از نیازهای اساسی کودک بررسی شود و با توجه به این لیست نسبت به رفع ناراحتی کودک اقدام کنید.
راهکارهای مؤثر برای آرام کردن کودک
در ادامه با مجموعهای از تکنیکها آشنا میشویم که معمولاً در آرام کردن کودک (نوزاد یا خردسال) مؤثر هستند. با این حال به یاد داشته باشید هر کودک متفاوت است، ممکن است یک تکنیک برای یک کودک مؤثر باشد و برای دیگری اینطور نباشد. صبور باشید و راههای مختلفی را امتحان کنید.
برطرف کردن نیازهای اولیه
قبل از هر چیز، مطمئن شوید که کودک گرسنه نیست، پوشکش تمیز است، احساس گرما یا سرما نمیکند و بدنی سالم دارد. اگر پس از تأمین این موارد کودک هنوز بیقرار بود، سراغ روشهای آرامشبخش دیگر بروید.
همچنین بعد از شیر دادن، ممکن است کودک نیاز به آروغ زدن داشته باشد، این کار به کاهش گاز معده یا رفلاکس و در نتیجه به آرام شدن کودک کمک میکند.
تماس پوست به پوست و بغل کردن
تماس پوست به پوست یعنی نگه داشتن کودک لخت (یا با پوشک) روی سینه والد که تأثیر زیادی در آرامش کودک دارد. این تماس ضربان قلب و گرمای بدن والد را به کودک منتقل میکند و احساس امنیت و آرامش برایش میسازد.
همچنین بغل کردن کودک، در آغوش گرفتنش و حرکت ملایم بدن والد، به ویژه تاب دادن آرام یا تکان دادن ملایم، میتواند بسیار تسکیندهنده باشد.
تکان آرام به همراه تاب، حرکت و تکان ریتمیک
بسیاری از نوزادان با حرکات ریتمیک و ملایم آرام میشوند، این حرکات محیط رحم را برای آنها تداعی میکند. راهکارهایی مانند تاب دادن در گهواره، تابهای مخصوص نوزاد، راه رفتن با کودک در آغوش، نوسان یا ملایم تاب دادن، همگی میتوانند مؤثر باشند.
اگر این حرکات را با ملایمت و آرامش انجام دهید، حتما باید ملایم و ریتمیک باشد، احتمالاً کودک زودتر آرامتر میشود.
استفاده از صداهای آرامبخش
صداهای ملایم و یکنواخت (مانند “شششش…“، شبیه صدایی که نوزاد در رحم مادر میشنود) یا موسیقی آرامبخش، میتوانند تأثیر فوقالعادهای در آرام کردن کودک داشته باشند.
نویز سفید مانند صدای پنکه، صدای آب روان یا دستگاه مخصوص نویز سفید، نیز میتواند محیطی مشابه رحم ایجاد کند و کودک را آرام نمایند.
لالایی، زمزمه یا صحبت آرام با کودک
صدای والدین، که صوتی آشنا و آرام برای کودک است، نقش مهمی در احساس امنیت کودک دارد. زمزمه، لالایی یا حتی صحبت آرام با کودک وقتی او در آغوش شماست، میتواند تأثیر قابل توجهی در کاهش بیقراری و استرس فرزند شما داشته باشد.
ماساژ ملایم بدن
مالش آرام شکم، پشت، بازوها، پاها یا کف پاها (با فشار خیلی ملایم) میتواند به آرام شدن کودک، به ویژه زمانی که دچار گاز معده یا ناآرامی شکمی است، کمک کند. اگر کودک را قبل از خواب یا بعد از حمام کمی ماساژ بدهید، این کار میتواند بخشی از روتین آرامشبخش و خوابیدنش شود.
تغییر در شرایط محیطی کودک
گاهی کودک به دلیل محرکهای زیادی که اطرافش وجود دارد، نور شدید، سر و صدای زیاد، شلوغی محیط، بیقرار میشود. در چنین مواقعی بهتر است محیط را آرامتر کنید، نور را کم کنید، صدای محیط را کاهش دهید، تلویزیون یا سروصدا را خاموش کنید و موسیقی ملایم یا نویز سفید را برایش فراهم کنید. پوشاندن کودک با پتوی نرم، قنداق کردن یا قرار دادنش در محیطی امن و آرام نیز میتواند بسیار مؤثر باشد.
تعادل در استفاده از شیر، پستانک یا مکیدن شست
نوزادان غالباً از مکیدن برای آرام شدن و خودآرامسازی استفاده میکنند. پس اگر کودک بعد از غذا همچنان بیقرار است، امکان دارد نیاز به مکیدن داشته باشد، پستانک یا حتی شست خود کودک میتواند کمککننده باشد.
ایجاد تغییر در فضای اطراف کودک
گاهی تغییر محیط، مانند بیرون رفتن، قدم زدن با کالسکه، گرفتن هوای تازه، میتواند کودک را آرامتر کند. تغییر مناظر، صداها و بوها ممکن است حواس او را پرت کرده و بیقراریاش را کاهش دهد.
وقتی همه چیز شکست خورد!
اگر هیچ یک از روشها نتیجه ندادند و کودک همچنان بیقرار است، مهم است که والدین آرامش خودشان را حفظ کنند. اگر احساس خشم، استرس یا خستگی میکنید، کودک را در جای امن (مثلاً تختخواب خودش) قرار دهید، چند نفس عمیق بکشید، چند دقیقه فاصله بگیرید و سپس دوباره با حوصله برگردید. عصبانیت و بیقراری شما به کودک منتقل میشود و باعث بیقراری و گریه بیشتر کودک میشود.
تکان دادن شدید یا خشمآلود کودکان بسیار خطرناک است و میتواند آسیب جدی به مغزشان وارد کند (آنچه گاهی “ ضربه به سر نوزاد“ نامیده میشود).
چرا بعضی روشها برای همه کودکان جواب نمیدهد؟
هر کودک فردی با نیازها و حساسیتهای خاص خودش است و ممکن است روشهای مخصوص به خود را داشته باشد:
- برخی کودکان از تماس پوستی لذت میبرند، اما بعضی دیگر ترجیح میدهند روی یک گهواره ملایم تاب بخورند.
- برخی با صدای “شششش“ آرام میشوند، بعضی دیگر ممکن است به آن واکنش نشان ندهند.
- ممکن است مشکل اصلی کودک ناراحتی در شکم یا گاز معده باشد و نیاز به ماساژ یا آروغ زدن داشته باشد.
- شاید صرفاً کودک خسته یا بیشتحریکشده باشد، در این صورت محیط آرام و تاریک و تماس نزدیک با والد کمک بیشتری میکند.
به همین دلیل، توصیه میشود والدین با امتحان روشهای مختلف، سبک آرامشبخشی مناسب کودک خود را پیدا کنند. صبر، دقت و انعطافپذیری کلید موفقیت است.
جمعبندی
آرام کردن کودک، به ویژه نوزادان، هنر و صبر میخواهد. نخست باید نیازهای اولیهاش مانند گرسنگی، پوشک، گرما و سرما، درد یا بیقراری شکمی را چک کنید. سپس با تماس نزدیک، بغل کردن، تکان آرام، موسیقی ملایم، لالایی، ماساژ، محیط آرام و در موارد لازم تغذیه یا پستانک، سعی کنید امنیت و آرامش را برایش فراهم کنید.
اگر هیچ چیزی مؤثر نبود، مهمترین کار این است که خودتان آرام بمانید، زیرا عصبانیت یا استرس شما میتواند به کودک منتقل شود و مهمتر اینکه هرگز کودک را با شدت و عصبانیت تکان ندهید، حتی اگر از سر خستگی و عصبانیت باشد.
در نهایت، با آزمون و خطا و زمان، روش مناسب برای کودک خود را پیدا خواهید کرد.
منابع:
Unicef
ChildrensColorado
Infantsfriend