نکات مهم:
- پوست در دوران بارداری چه تغییری میکند؟
- اصول پایه مراقبت از پوست در بارداری
- چه ترکیباتی در دوران بارداری ممنوع هستند؟
- ترکهای پوستی در بارداری را چطور از بین ببرم؟
- درمان لکهای بارداری (ملاسما)
- چطور جوشهای دوران بارداری را کنترل کنم؟
- روتین کامل پیشنهادی برای پوست در دوران بارداری
- نکات تکمیلی برای داشتن پوست سالمتر در بارداری
مراقبت های ضروری از پوست در دوران بارداری
بارداری یکی از دورههایی است که بدن مادر در آن از نظر هورمونی، ظاهری و ساختاری دستخوش تغییرهای زیادی میشه. این تغییرها فقط محدود به داخل بدن نیست و پوست هم یکی از اولین قسمتهایی است که تحت تأثیر قرار میگیره. بعضیها ممکنه “درخشش پوست در بارداری” را تجربه کنن، ولی خیلیها هم با مواردی مثل خشکی، لک، جوشزدن، حساسیت یا حتی ترکهای پوستی مواجه میشن. این واکنشهای پوستی کاملاً طبیعیاند، اما اگر اصول مراقبت درست رو بدونی، میتونی تا حد زیادی شدت این مشکلات رو کنترل کنی و پوست سالمتری داشته باشی. در این مقاله، توضیح میدیم چهکارهایی مجاز و چهکارهایی ممنوعه و چطور میتونی یک روتین پوستی امن و مفید در دوران بارداری داشته باشی.
پوست در دوران بارداری چه تغییری می کند؟
در دوران بارداری، سطح هورمونهای استروژن، پروژسترون و هورمونهای رشد بدن به شکل چشمگیری افزایش پیدا میکنه. این تغییرها باعث میشن عملکرد غدد چربی، گردش خون، بافتهای همبند و حتی ملانینسازی پوست دگرگون بشه بهطور مثال:
- تغییرات هورمونی میتونن باعث چربتر شدن یا خشکتر شدن پوست بشن. همین عامل یکی از دلایل اصلی جوشهای دوران بارداریه.
- افزایش فعالیت ملانوسیتها باعث ایجاد لکهای بارداری (ملاسما) میشه که معمولاً روی گونهها، پیشانی، لب بالا یا بینی ظاهر میشن.
- کشش پوست به خاطر بزرگ شدن شکم و سینهها باعث ایجاد ترکهای پوستی میشه.
- افزایش جریان خون گاهی پوست رو روشنتر، براقتر یا حساستر میکنه.
- نازک شدن دیواره رگها ممکنه باعث دیدهشدن رگهای سطحی یا قرمزی بشه.
این تغییرها اجتنابناپذیر هستن، اما مراقبت درست باعث میشه پوستت متعادلتر و سالمتر بمونه.
اصول پایه مراقبت از پوست در بارداری
برای اینکه روتین پوستی امن و همزمان مؤثری داشته باشی، چند اصل ثابت وجود داره:
۱. پاکسازی ملایم اما مؤثر
پوست در دوران بارداری حساستر از حالت عادیه، پس بهتره از شویندهای استفاده کنی که قدرت پاککنندگی داشته باشه اما لایه محافظتی پوست را از بین نبره. شویندههای حاوی سرامید، گلیسیرین، هیالورونیک اسید یا مواد گیاهی آرامبخش بهترین گزینهها هستن.
بهتره روزی دو بار (صبح و شب) صورتت رو با آب ولرم بشوری. شستشوی زیاد یا استفاده از شویندههای قوی ممکنه پوست رو خشک و تحریکپذیر کنه.
۲. مرطوب کننده مناسب برای جلوگیری از خشکی و ترک
یکی از مشکلات رایج در دوران بارداری خشکی و کشیدگی پوسته. برای اینکه سد دفاعی پوست ضعیف نشه، استفاده از یک مرطوبکننده حاوی مواد زیر خیلی کمککننده است:
- سرامید
- هیالورونیک اسید
- روغن بادام شیرین
- اسکوالان
این ترکیبات هم رطوبت پوست رو تأمین میکنن و هم باعث تقویت لایه محافظ میشن. برای شکم، رانها و سینهها هم بهتره از کرمها یا روغنهای مخصوص پیشگیری از ترک (stretch marks) استفاده کنی.
۳. استفاده روزانه از ضدآفتاب (کاملاً ضروری)
لکهای بارداری معمولاً بدون آفتاب هم بهخاطر هورمونها ایجاد میشن، اما نور خورشید میتونه اونها رو شدیدتر و ماندگارتر کنه.
بهترین انتخاب ضدآفتابهای مینرال (فیزیکی) هستن که شامل دو ماده زیر است:
- زینک اکساید
- تیتانیوم دیاکسید
اینها ایمنترین گزینهها برای دوران بارداری محسوب میشن. بهتره SPF 30 یا بالاتر باشه و هر دو ساعت تمدید بشه.
۴. لایهبرداری ملایم و کنترلشده
اگر پوستت کدر شده یا جوش میزنه، لایهبرداری ملایم کمک میکنه سلولهای مرده از سطح پوست جدا بشن. اما همه لایهبردارها در بارداری مجاز نیستن، بهترینها شامل:
- AHA ها مثل لاکتیک اسید و گلیکولیک اسید
- PHA ها برای پوستهای خیلی حساس
لایهبردارهای فیزیکی (اسکرابهای دانهدار) بهتره استفاده نشن چون ممکنه باعث التهاب بشن.
چه ترکیباتی در دوران بارداری ممنوع هستند؟
برای سلامت جنین، چند ترکیب پوستی باید کاملاً از روتین شما حذف بشه:
۱. رتینول و رتینوئیدها (کاملاً ممنوع)
مشتقات ویتامین A میتونن باعث آسیب به جنین بشن. این مواد شامل موارد زیر هستن:
- Retinol
- Retinal
- Tretinoin
- Adapalene
- Isotretinoin
بنابراین هر نوع کرم یا سرم ضدچروک حاوی این ترکیبات باید کنار گذاشته بشه.
۲. اسید سالیسیلیک با غلظت بالا
مصرف خوراکی این ماده ممنوعه و استفاده موضعی در غلظتهای بالا هم توصیه نمیشه. اما درصدهای خیلی پایین (زیر ۱٪) معمولاً مشکلی ایجاد نمیکنن و خیلی از پزشکان آن را ایمن میدونن.
۳. هیدروکینون
برای درمان لک استفاده میشه، اما جذب پوستی بالایی داره و بهتره در دوران بارداری مصرف نشه.
۴. اسانسها و روغنهای عطری قوی
بعضی از اسانسها مثل رزماری، دارچین یا مریمگلی ممکنه باعث تحریک یا حساسیت بشن، پس بهتره کم مصرف بشن یا حذف بشن.
ترک های پوستی در بارداری را چطور از بین ببرم؟
ترکهای پوستی کاملاً طبیعی هستن و گاهی حتی با بهترین مراقبتها هم ممکنه ایجاد بشن، اما میشه شدت اونها رو کمتر کرد.
چند نکته مهم:
- مصرف روزانه مرطوبکنندههای مخصوص ترک واقعاً کمک میکنه.
- نوشیدن آب کافی باعث افزایش الاستیسیته پوست میشه.
- افزایش وزن باید آهسته و کنترلشده باشه.
- ترکیباتی مثل شیباتر، ویتامین E، اسیدهای چرب گیاهی، و هیالورونیک اسید بیشترین تأیید علمی رو دارن.
درمان لکهای بارداری (ملاسما)
ملاسما یکی از سختترین مشکلات پوستی در دوران بارداریه. مهمترین نکته برای کنترل اون استفاده مداوم از ضدآفتابه.
در کنار آن، دو ترکیب بیخطر و مؤثر وجود داره:
۱. نیاسینامید
این ماده هم روشنکنندهست، هم التهاب پوست رو کاهش میده و هم مانع انتقال ملانین میشه. برای خانمهای باردار یکی از بهترین انتخابهاست.
۲. ویتامین C پایدار
ضد لک، ضد التهاب و آنتیاکسیدان قوی محسوب میشه. البته بهتره نسخههای ملایم و بدون تحریک انتخاب بشن.
ملاسما معمولاً بعد از زایمان تا حد زیادی کم میشه، اما اگر موندگار بود، بعد از دوران شیردهی میشه درمانهای پیشرفتهتری انجام داد.
چطور جوش های دوران بارداری را کنترل کنم؟
جوشزدن در دوران بارداری کاملاً رایجه، مخصوصاً در سهماهه اول.
بهترین روشهای کنترلش اینها هستن:
- استفاده از شوینده ملایم
- انتخاب مرطوبکننده oil-free
- استفاده از نیاسینامید یا گلیکولیک اسید ملایم
- پرهیز از ترکیبات قوی مثل رتینوئیدها
- استفاده محدود و هدفمند از سالیسیلیکاسید با درصد کم
برای جوشهای التهابی شدید، بهتره با پزشک مشورت بشه.
روتین کامل پیشنهادی برای پوست در دوران بارداری
روتین صبح:
- شوینده ملایم
- سرم ویتامین C ملایم یا نیاسینامید
- مرطوبکننده
- ضدآفتاب مینرال SPF 30 یا بیشتر
روتین شب:
- پاکسازی پوست
- تونر یا لایهبردار ملایم (۲–۳ بار در هفته)
- مرطوبکننده عمیق
- روغن بادام شیرین یا کرم مخصوص ترک برای شکم و بدن
نکات تکمیلی برای داشتن پوست سالم تر در بارداری
- آب کافی بخور تا پوستت دهیدراته نشه.
- خواب کافی، تأثیر مستقیمی روی سلامت پوست داره.
- از حمام داغ طولانی پرهیز کن، چون پوست رو خشکتر میکنه.
- سعی کن از محصولات کمعطر یا بدون عطر استفاده کنی.
- اگر بیماری پوستی خاص داری (مثل پسوریازیس یا اگزما)، حتماً درمانت رو زیر نظر پزشک انجام بده.
منابع
- https://www.aad.org/public/everyday-care/skin-care-secrets/routine/pregnancy-skin-care
- https://www.acog.org/womens-health/faqs/skin-conditions-during-pregnancy
- https://www.nhs.uk/pregnancy/keeping-well/skin-hair-and-nails
- https://www.healthline.com/health/pregnancy/skin-care-while-pregnant
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22322-melasma