بارداری زنان دارای معلولیت: آیا زنان معلول می‌توانند باردار شوند؟

اگرچه بیشتر خانم‌های دچار معلولیت جسمی قادر به باردار شدن، زایمان طبیعی و مراقبت از کودک خود هستند، اما برخی از آنها تجربه‌هایی دارند که می‌تواند در تأمل و برنامه‌ریزی قبلی برای دیگر خانم‌ها و خانواده‌هایشان هم مفید باشد. در این مطلب می‌توانید با بخشی از این راهنمایی‌ها که از زبان خود مادرهای کم‌توان و دارای معلولیت جمع‌آوری شده است آشنا شوید.

معلولیت و تصمیم به بارداری

آوردن یک کودک به این دنیا تصمیمی کاملاً شخصی است و در صورت تمایل نداشتن خود شما برای شنیدن نظرهای دیگران و اطرافیانتان، هیچ‌کس غیر از همسر شما نمی‌تواند در این تصمیم شریک شما باشد، پس ما نمی‌توانیم به شما بگوییم که بچه‌دار شدن برای خانمی که نابیناست درست یا غلط است، درست همان‌طور که نمی‌توانیم به دیگر خانم‌هایی که از لحاظ جسمی مشکلی ندارند هم بگوییم که بچه‌دار شدنشان غلط است یا درست؟

اما اگر باردار هستید و معلولیت جسمی دارید، قطعاً می‌خواهید بدانید که معلولیت شما چه تأثیری روی بارداری‌تان می‌گذارد. به‌طورکلی، داشتن یک ناتوانی جسمی به طور معمول بر احتمال باردار شدن یا حمل جنین و زایمان تأثیری نمی‌گذارد، اما بسته به ماهیت ناتوانی‌تان ممکن است بیشتر مستعد برخی عارضه‌های ثانویه باشید. خبر خوب این است که بسیاری از زنان دارای معلولیت جسمی بارداری‌های کاملاً سالمی دارند.

واکنش‌‌ها به بارداری زنان معلول

اگرچه زنان معلول هم مثل دیگر خانم‌ها تصمیم به بارداری و مادر شدن می‌گیرند، اما ممکن است با برخوردهای منفی از سوی دیگرانی مواجه شوند که در توانایی آنها برای بارداری، حمل جنین، زایمان ایمن و مراقبت از کودک تردید دارند. در نتیجه، باید توجه داشت که زنان دارای معلولیت ممکن است در مراجعه برای دریافت مراقبت‌های پزشکی تردید پیدا کنند، زیرا چنین واکنش‌های منفی‌ای از سوی دیگران از جمله ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی و پزشکان را پیش‌بینی می‌کنند.

اگرچه به علت پتانسیل داشتن مشکلات پزشکی، مراقبت‌های پزشکی ضروری پیش از بارداری برای بسیاری از زنان دارای معلولیت توصیه می‌شود تا از سلامت آنها قبل از بارداری اطمینان حاصل شود، اما بسیاری از این زنان مراقبت‌های پیش از بارداری را انجام نمی‌دهند و حتی از دریافت مراقبت‌های قبل از زایمان به دلیل همین واکنش‌های منفی صرف‌نظر می‌کنند.

برخی زنان دارای معلولیت می‌گویند اولین واکنش پزشکان به قصد آنها برای بارداری این است که سعی کنند آنها را از فکر بارداری دلسرد کنند یا نظرات منفی‌ای در رابطه با بی‌مسئولیتی آنها در قصد بارداری و مادر شدن بیان کنند. بنابراین، مهم است که تلاش‌های آنها برای حصول اطمینان از یک بارداری سالم تأیید شود و از واکنش‌های غیرضروری منفی کلامی و غیرکلامی به زنان دارای معلولیت که قصد بارداری دارند یا کسانی که در زمان نخستین مراجعهٔ خود به ماما یا پزشک هستند خودداری شود.

مشکلات بچه‌دار شدن برای زنان معلول

نبود امكانات مناسب، علاوه بر تشدید معلولیت، روی زندگی خانوادگی زنان معلول نیز تأثیر می‌گذارد. امكانات درمانی و بهداشتی و امكاناتی مثل فیزیوتراپی برای زنان معلول در زمان بارداری آنان فراهم نیست و این مسائل باعث شده است که بارداری، معلولیت این زنان را تشدید كند. زنان دارای معلولیت همچنین با نبود آموزش‌های لازم حین بارداری روبه‌رو هستند؛ آموزش‌هایی كه این زنان را راهنمایی كند که چه مسائلی را رعایت كنند تا هنگام بارداری با تشدید معلولیت مواجه نشوند.

نبود امکانات ویژه برای زنان باردار دارای معلولیت در بیمارستان‌ها هم از دیگر موارد است. به عنوان مثال، نبود تخت مخصوص، مشكلات متعددی را برای این مادران به وجود می‌آورد که می‌تواند در تشدید معلولیت آنها مؤثر باشد. همچنین زنان دارای معلولیت پس از زایمان هم برای مراقبت از فرزند خود نیازمند حمایت و كمک‌هایی هستند و بزرگ كردن فرزند بدون داشتن امکانات کافی برای آنان سخت است.

زنان دارای معلولیت هنگام رشد فرزندان نیز با مشكلات متعددی هم روبه‌رو هستند؛ به طور مثال، هنگامی كه فرزندان خود را به یک پارک می‌برند، نمی‌توانند دنبال كودکشان بدوند و از او مثل دیگر مادران مراقبت كنند. زنان دارای معلولیت هنگام بیماری فرزند خود نیز دچار سختی زیادی خواهند شد.

با تمام اینها، اولین قدم بعد از تصمیم قطعی شما برای بارداری، پیدا کردن یک پزشک مناسب است. یادتان باشد داشتن معلولیت جسمی باعث نمی‌شود که بارداری شما به طور خودکار به عنوان یک بارداری پرخطر طبقه‌بندی شود. با این حال، برخی پزشکان ترجیح می‌دهند شما را به یک متخصص زنان و زایمان یا متخصص طب مادر و جنین که تجربهٔ کار با خانم‌هایی با ویژگی مشابه شما را دارند ارجاع دهند.

در برخی کشورها، بعضی پزشکان زنان ممکن است برنامه‌های ویژه‌ای برای مراقبت‌های بارداری و زایمانی بهتر به زنان دارای معلولیت‌های فیزیکی داشته باشند. برخی مطب‌های متخصصان زنان و زایمان با اقداماتی مثل اضافه کردن ترازوهایی که قابلیت وزن‌کشی بیمار روی صندلی چرخ‌دار را دارند یا میزهای معاینه‌ای که ارتفاعشان برای انتقال راحت‌تر کم می‌شود، مطب خود را برای زنان باردار دارای معلولیت جسمی قابل دسترس‌تر کرده‌اند.

اما اگر چنین برنامه یا مطبی در شهر یا کشور محل زندگی شما در دسترس نیست، باید به دنبال پزشکی باشید که مایل به همکاری با انتخاب شماست و می‌تواند همهٔ حمایتی را که نیاز دارید در اختیاز شما قرار دهد.

مراقبت‌های بارداری مادران معلول

این موضوع که کدام اقدامات اضافی برای موفقیت بارداری شما ضروری است، به نوع معلولیت و شرایط خاص شما ارتباط خواهد داشت. حفظ حداکثر سلامت در طول بارداری نقش زیادی در راحت و ایمن بودن بارداری خواهد داشت.

پس سعی کنید وزن خود را در محدودهٔ توصیه‌شده نگه دارید، زیرا این کار به کاهش استرس شما کمک می‌کند. داشتن بهترین رژیم غذایی ممکن، سلامت عمومی شما را بهبود خواهد داد و احتمال بروز عوارض بارداری را کاهش می‌دهد.

داشتن یک برنامهٔ ورزشی روزانه نیز کمک می‌کند تا وقتی کودک به دنیا می‌آید، شما حداکثر قدرت و تحرک ممکن را داشته باشید. هم ورزش‌های آبی و هم فیزیوتراپی می‌توانند سودمند و بی‌خطر باشند. بنابراین، اگر امکان ورزش‌های دوران بارداری برایتان وجود دارد، حتماً از پزشک خود بخواهید که شما را به یک کارشناس باتجربه در این زمینه ارجاع دهد.

همچنین اگرچه ممکن است بارداری برای شما نسبت به سایر زنان باردار مشکل‌تر باشد، اما نباید برای کودکتان تنش‌زاتر از کودکان دیگر باشد. هیچ شواهدی از افزایش ناهنجاری‌های جنینی در میان نوزادان زنان مبتلا به آسیب نخاعی یا زنان دارای دیگر معلولیت‌های جسمی نامرتبط با بیماری‌های ارثی یا سیستمیک وجود ندارد.

با این وجود، مادران دارای برخی معلولیت‌های جسمی ممکن است ریسک بیشتری برای ابتلا به برخی علائم و عوارض جانبی داشته باشند. به عنوان مثال، زنان باردار دارای آسیب نخاعی بیشتر مستعد عفونت‌های دستگاه ادراری، عفونت‌های کلیوی و مشکلات مثانه هستند. همین‌طور، ممکن است از آنجا که رحم بزرگ می‌شود و روی دیافراگم فشار می‌آورد، ریسک بالاتری برای مشکلات تنفسی محتمل و حتی سینه‌پهلو و همچنین دیس‌رفلکسی اتونوم یعنی شروع ناگهانی فشار خون بالا وجود داشته باشد.

دیگر مشکلات معمول می‌تواند شامل کم‌خونی باشد که مصرف مکمل آهن می‌تواند به جلوگیری از آن کمک کند و باید از پزشک خود در مورد آن سؤال کنید. همچنین زخم‌های پوستی که اگر می‌توانید، با اپرهیز از ماندن طولانی‌مدت در یک وضعیت ثابت از ایجاد آن خودداری کنید. دیگر موارد شامل کمردرد و افزایش ریسک ابتلا به واریس و حتی ترومبوز سیاهرگی عمقی یعنی لخته شدن خون در پاهاست که برای تمام اینها باید تحت نظر پزشکتان باشید و از قبل برای پیشگیری از آنها اقدام کنید.

زایمان زنان معلول باردار

زایمان نیز ممکن است مشکلات خاصی برای این خانم‌ها ایجاد کند، هرچند در بیشتر موارد، زایمان طبیعی امکان‌پذیر خواهد بود. به عنوان مثال، انقباضات رحمی می‌تواند برای مادران مبتلا به برخی آسیب‌های نخاعی بدون درد باشد. بنابراین، ممکن است به شما گفته شود که برای آگاهی از زمان زایمان گوش به زنگ برخی علائم دیگر معروف به شوی زایمانی مثل ترشح خونابه‌ای لزج یا پاره شدن کیسهٔ آب باشید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که دهانهٔ رحم خود را به طور دوره‌ای بررسی کنید تا ببینید انقباضات آغاز شده‌ است یا خیر.

علاوه بر این، شما باید خیلی قبل از موعد مقرر زایمانتان برنامه‌ریزی لازم برای رفتن به بیمارستان انجام دهید. از جمله اینکه چه خواهید کرد اگر زمان شروع فرایند زایمان به طور اتفاقی تنها بودید. برای مثال، ممکن است بخواهید که زودتر به بیمارستان بروید تا از هر گونه مشکل ناشی از تأخیر و معطلی احتمالی در مسیر بیمارستان دور بمانید. همچنین باید اطمینان حاصل کنید که کادر بیمارستان آمادگی برآوردن نیازهای خاص شما را دارند.

دوران بعد از زایمان مادران معلول

بزرگ کردن یک کودک و فرزندپروری در همه حال مشکلات خاص و سخت خودش را دارد، به ویژه در هفته‌های اول بعد از زایمان، اما برنامه‌ریزی پیشاپیش به شما در روبه‌رو شدن با این موضوع به شکلی موفق‌تر کمک خواهد کرد. یکی از کارهایی که باید انجام دهید این است که فهرستی از مسائلی مهم آماده کنید تا بتوانید در مورد آنها برنامه‌ریزی کنید:

تغییرات خانه: تغییرات لازم در خانه‌تان را قبل از آمدن نوزاد به خانه انجام بدهید تا شرایط لازم برای مراقبت از کودک با توجه به نیازهای خاص شما فراهم شود.

کمک دیگران: از همسر، اقوام، دوستان یا سایر مراقبان و مخصوصاً در ابتدای حضور کودکتان در خانه بعد از زایمان کمک بخواهید.

شیردهی: این کار معمولاً امکان‌پذیز است و شاید زندگی‌تان را ساده‌تر هم کند، زیرا دیگر نیازی به رفتن تا آشپزخانه برای آماده کردن شیشه‌شیر یا خرید شیر خشک نیست. اما اگر معلوم شد که با توجه به شرایط شما و کودکتان، تغذیه با شیر خشک روش بهتری است، این کار نیز مشکلی ندارد.

خرید آنلاین: وسایل نوزاد را آنلاین بخرید یا طوری برنامه‌ریزی کنید که پوشک‌ها و سایر لوازم مورد نیاز کودکتان با پیک به خانه‌ ارسال شود. این کار در انرژی و زمان شما هم صرفه‌جویی می‌کند.

میز تعویض پوشک: لوازم نوزاد را در جای مناسبی قرار دهید. مثلاً، میز تعویض پوشک باید برای طوری تغییر داده شود که اگر شما صندلی چرخ‌دار دارید، به این میز دسترسی راحتی داشته باشید.

تخت کودک: یک سمت تخت نرده‌دار کودک باید برای شما قابل باز کردن یا قابل دسترسی باشد تا بتوانید کودک را به راحتی در آن بگذارید و از روی آن بلند کنید.

وان کودک: اگر تمام یا بخشی از کار حمام دادن کودک را شما انجام می‌دهید، وان کودک باید در مکانی و به شکلی نصب شود که در دسترس شما باشد. حمام کامل روزانه برای یک نوزاد ضروری نیست. بنابراین، می‌توانید یک روز در میان کودک خود را روی میز تعویض پوشک یا در دامن خود با یک حولهٔ نخی و نرم تمیز کنید و سپس یک یا دو روز در میان حمام کنید.

آغوشی نوزاد: شاید گذاشتن كودكتان در يک آغوشی راحت‌ترين راه برای حمل کردن و بردن او به اطراف باشد، زيرا دست‌هایتان را آزاد می‌گذارد. پوشیدن آغوشی در ابتدای صبح، به شما این امکان را می‌دهد که هر وقت لازم شد کودک را داخل آن بگذارید.

گروه‌های حمایتی: پیوستن به یک گروه حمایتی والدین دارای معلولیت یا پیدا کردن یک گروه آنلاین را نیز مد نظر قرار دهید. آنها احتمالاً قوت قلب، دوستی و همدلی مورد نیازتان را به شما می‌دهند و می‌توانند معدن گرانبهایی از ایده‌ها و توصیه‌های خوب باشند. دیگر منابع موجود برای افراد داری معلولیت‌های فیزیکی و خانواده‌های آنها، از جمله انجمن معلولین را هم امتحان کنید.

اگرچه باردار شدن و بعد از آن هم مادر بودن با وجود یک معلولیت جسمی، سختی‌های بیشتری برایتان به همراه دارد، اما با دریافت مراقبت‌های پزشکی مناسب و دریافت کمک دیگر عزیزانتان، شانس داشتن یک بارداری سالم برای شما بسیار بالاست و پاداشتان آن کودک زیبایی است که به شما نگاه می‌کند و زندگی‌تان را به شکل فوق‌العاده‌ای تغییر خواهد داد.