نکات مهم:
- چرا نوزادان و کودکان زیر دو سال بیشتر گرفتار سرماخوردگی میشوند؟
- اقدامات خانگی مؤثر برای کمک به بهبود سریعتر
- کارهایی که باید ازشان پرهیز کرد.
- چه زمانی سرماخوردگی ممکن است خطرناک شود؟
- چیکار کنم کودک کمتر سرما بخورد؟
وقتی نوزاد یا کودک زیر دو سال سرما میخورد، استرس و نگرانی برای والدین طبیعیه، چون بچه نمیتونه خودش بگه «حالم بد است» و معمولاً علائمش خیلی سریع ظاهر میشن. اما واقعیت اینه که در اکثر موارد، “سرماخوردگی“ در این سن ویروسی است و بدن خودش با سیستم ایمنی در طی چند روز میتونه باهاش مقابله کنه. بنابراین هدف اصلی، نه درمان سریع با دارو، بلکه کاهش علائم، ایجاد آرامش و حمایت از بدن کودک است تا راحتتر به سمت بهبودی برود.
چرا نوزادان و کودکان زیر دو سال بیشتر گرفتار سرماخوردگی میشوند؟
- سیستم ایمنی در حال رشد: در این سن دستگاه ایمنی کودک هنوز کامل نشده و مقاومت طبیعی بدن در برابر ویروسها کمتر است. این یعنی ویروسها راحتتر در بدنشان تکثیر میشوند.
- نزدیکی زیاد با بزرگسالان و دیگر کودکان: کودکی که در خانه یا مهدکودک است، احتمال تماس با افراد ناقل ویروس دارد و همین تماس ساده میتواند موجب انتقال ویروس شود.
- حساسیت مجاری تنفسی و بینی کوچک: راههای هوایی و بینی نوزاد کوچک و حساس است؛ مخاط سریعتر جمع میشود و گرفتگی بینی یا مشکلات تنفسی ایجاد میشود.
- عدم امکان رعایت برخی رفتارهای پیشگرانه از سوی کودک: مثل شستن مرتب دستها یا خودداری از لمس وسایل آلوده، که در کودکان بزرگتر ممکن است، اما نوزادان توانایی آن را ندارند. این یعنی خطر انتقال ویروس برایشان بیشتر است.
با درک این عوامل، والدین میتوانند پیشگیری و مراقبت مناسبی را برای کودکان انجام دهند.
اقدامات خانگی مؤثر برای کمک به بهبود سریعتر
برای اینکه کودک با راحتی بیشتری سرماخوردگی را پشت سر بگذارد، این اقدامات را انجام بده:
تغذیه و مایعات کافی
اگر کودک شیرخوار است، شیر مادر یا شیر خشک، ادامه دهید، چون شیر مادر آنتیبادی و مواد دفاعی دارد که به مقابله با ویروس کمک میکند. اگر کودک کمی بزرگتر است و میتواند مایعات بنوشد، آب کافی یا مایعات ملایم بده تا بدنش دچار کمآبی نشود.
تمیز نگه داشتن بینی و باز کردن راه تنفسی
- استفاده از قطره یا اسپری شور: این قطرهها کمک میکنند مخاط بینی شل شود و داخل بینی شسته و تمیز شود.
- پس از قطره، از سرنگ حبابی برای بیرون کشیدن مخاط استفاده کن، این کار تنفس و شیر خوردن کودک رو راحتتر میکنه.
- این کار مخصوصاً قبل از شیردهی یا غذا دادن توصیه میشه، چون بینی گرفته باعث میشه کودک نتونه راحت نفس بکشه یا شیر بخوره.
هوا رو مرطوب نگه دار
اگر هوای خانه خشک است، مثلا در روزهای سرد زمستان، استفاده از دستگاه بخور سرد در اتاق کودک کمک میکند مخاط بینی خشک نشود و تنفس راحتتر شود. اگر دستگاه بخور ندارید، گزینهی جایگزین، حمام بخار (باز کردن بخار آب گرم) است، البته مراقب باشید دمای هوا مناسب باشد.
استراحت کردن و آرام نگه داشتن محیط
کودک را در محیطی گرم، آرام و ساکت نگه دارید تا بدنش فرصت استراحت و مبارزه با ویروس داشته باشد. خواب کافی برای بهبود سریعتر خیلی مهم است. اگر امکان دارد، سر تخت یا محل خواب کودک کمی بالا باشد (مثلاً زیر سر کمی بالاتر باشد)، این کار مخصوصاً زمانی که بینیاش گرفته است، کمک میکند مخاط راحتتر تخلیه شود.
کارهایی که باید ازشان پرهیز کرد.
- داروهای معمول سرفه و سرماخوردگی بدون نسخه، برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمیشوند و برای زیر ۲ سال ممکن است خطرناک باشند.
- آنتیبیوتیک: چون سرماخوردگی ویروسی است، آنتیبیوتیک تأثیری ندارد و مصرف بیموردش ممکن است عوارض داشته باشد.
- دادن عسل به نوزاد زیر ۱۲ ماه: عسل برای نوزاد خطر «بوتولیسم نوزادی» دارد و نباید توسط کودک مصرف شود.
- مالیدن پمادهایی مثل مُنتُولی (مثلاً بعضی از ویکسها) بر روی قفسهی سینه یا بینی، برای کودکان زیر دو سال توصیه نمیشوند.
چه زمانی سرماخوردگی ممکن است خطرناک شود؟
اگر شرایط زیر را دیدید، حتماً با پزشک تماس بگیرید یا مراجعه کنید:
- اگر نوزاد کمتر از ۳ ماه است و تب دارد یا بیحال است.
- اگر تنفس کودک سخت شود، نفسنفس زدن، خسخس، نفس کوتاه یا تند، یعنی ممکن است عفونت جدیتر یا مشکل تنفسی باشد.
- اگر کودک شیر نمیخورد، مایعات کافی نمیگیرد یا دچار کمآبی میشود (زمانیکه کمتر ادرار میکند).
- اگر تب بالا ادامه پیدا کند یا بعد از چند روز علائم بهتر نشوند.
- اگر ترشحات بینی یا گلو تغییر رنگ داده (مثلاً غلیظ، زرد یا سبز باشد) و ادامه داشته باشد، ممکن است نشانه عفونت ثانویه باشد.
چیکار کنم کودک کمتر سرما بخورد؟
پیشگیری خیلی مهمتر و راحتتر از درمان است. این توصیهها کمک میکنند احتمال ابتلا را کاهش دهید:
- دستها را مرتب با آب و صابون بشویید، مخصوصاً قبل از تماس با کودک یا قبل از شیر دادن حتما این مورد را رعایت کنید.
- از تماس کودک با افراد بیمار یا دارای علائم سرماخوردگی اجتناب کنید؛ اگر کسی سرما خورده است، سعی کنید نزدیک نوزاد نشود.
- وسایل مشترک مثل اسباببازی، پستانک، بطری شیر، ملافه و … را مرتب تمیز کنید، ویروس میتواند روی سطوح بماند.
- در هوای سرد یا فصول سرما، هوای خانه را مرطوب نگه دارید و گردش هوا را حفظ کنید تا خشک شدن زیاد هوا باعث تحریک مجاری تنفسی نشود.
- اگر کودک بزرگتر در خانه هست، به او آموزش بدهید عطسه یا سرفه خود را محافظت کند تا در محیط پخش نشود و از دستمال استفده کند و بعد دستانش را بشوید.
جمعبندی
برای کودک زیر دو سال، سرماخوردگی معمولاً چیزی عجیبی نیست، بدن با سیستم ایمنی خودش میتونه مقابله کنه. مهم اینه که والدین با مراقبت، صبوری و حمایت درست، کمک کنند کودک راحتتر نفس بکشه، تغذیهاش سالم بمونه، آب کافی بخوره، خوب بخوابه و از محیط تمیز و مناسب برخوردار باشه. در بسیاری از موارد، نیازی به داروی خاص نیست، درمان اصلی “راحتی، مراقبت و زمان“ است. اما اگر علائم شدید بود، مثل تب بالا، مشکل تنفس، کمآبی یا بیاشتهایی، حتماً به پزشک مراجعه کن.
منابع:
Healthline
Johnsonmemorial
Mayoclinic