قراره چی بدونیم:
- انواع هپاتیت
- پیشگیری از ابتلا به هپاتیت
- تفاوت انواع هپاتیت
- راه‌های انتقال انواع هپاتیت
پیشگیری از هپاتیت
وقتی اسم بیماری‌های کبدی میاد، شاید اولین چیزی که به ذهن خیلی‌ها می‌رسه، «هپاتیت» باشه. واژه‌ای که کمی نگران‌کننده به نظر می‌رسه، مخصوصاً وقتی پای بچه‌ها یا خانم‌های باردار وسط باشه. اما جای نگرانی نیست؛ چون با آگاهی و مراقبت درست، می‌شه از بیشتر انواع هپاتیت پیشگیری کرد.
هپاتیت یعنی چی؟
هپاتیت در واقع به التهاب کبد گفته می‌شه. یعنی یه‌جور واکنش دفاعی بدن که به کبد آسیب می‌زنه. دلایلش می‌تونه ویروس، مصرف بعضی داروها، الکل یا حتی بیماری‌های خودایمنی باشه.
اما نوع ویروسی اون، شایع‌ترین و مهم‌ترین شکله. هپاتیت ویروسی به چند نوع تقسیم می‌شه: A، B، C، D و E. از بین اینا، هپاتیت A و B و C از همه شناخته‌شده‌تر هستن.
تفاوت انواع هپاتیت چیه؟
هپاتیت A معمولاً از طریق خوراکی آلوده (مثل آب یا غذا) منتقل می‌شه. بیشتر در کودکان دیده می‌شه و معمولاً بعد از مدتی خوب می‌شه و مزمن نمی‌شه.
هپاتیت B از طریق خون، رابطه جنسی یا از مادر به نوزاد منتقل می‌شه. این نوع می‌تونه مزمن بشه و به مرور زمان باعث آسیب جدی به کبد بشه.
هپاتیت C هم بیشتر از طریق خون منتقل می‌شه و اگه درمان نشه، می‌تونه به سیروز یا سرطان کبد منجر بشه.
چرا پیشگیری از هپاتیت اهمیت داره؟
پیشگیری از هپاتیت بسیار مهمه، خیلی وقت‌ها فرد مبتلا تا مدت‌ها هیچ علامتی نداره، ولی ویروس در بدنش فعاله و به مرور به کبد آسیب می‌زنه. به همین خاطر، خیلی‌ها ناخواسته بیماری رو به دیگران هم منتقل می‌کنن.
پیشگیری از هپاتیت فقط برای خودمون نیست؛ برای محافظت از خانواده، به‌ویژه کودکان، هم هست.
چرا باید آزمایش و تست هپاتیت بدیم؟
- مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا (CDC) توصیه می‌کنه همه بزرگسالان حداقل یک‌بار در زندگی، تست هپاتیت B و C بدن، چون خیلی‌ها بدون علامت هستن.
- این تست مخصوصا برای زنان باردار مهمه — چون هپاتیت B می‌تونه از مادر به نوزاد منتقل بشه، ولی با واکسیناسیون زودهنگام و تزریق HBIG (ایمونوگلوبولین) بعد از تولد، خطر انتقال بسیار پایین میاد.
چطور از هپاتیت پیشگیری کنیم؟
۱. واکسیناسیون
یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از هپاتیت A و B، واکسن زدنه.
- واکسن هپاتیت B جزو واکسن‌های نوزادیه که از همون بدو تولد به بچه‌ها تزریق می‌شه.
- واکسن هپاتیت A هم برای بچه‌های بالای ۱۲ ماه و بزرگ‌ترها توصیه می‌شه، مخصوصاً اگه در معرض خطر هستن.
حتماً دفترچه واکسن بچه‌تون رو چک کنید که چیزی جا نیفتاده باشه. اگه بزرگ‌تر هستید و واکسن هپاتیت B نگرفتید، حتماً با پزشک مشورت کنید و اقدام کنید.
۲. رعایت بهداشت فردی و تغذیه
- دست‌هاتون رو قبل از غذا خوردن و بعد از توالت بشویید.
- از آب آشامیدنی سالم استفاده کنید (اگه شک دارید، بجوشونیدش).
- میوه و سبزی رو قبل از خوردن خوب بشویید و ضدعفونی کنید.
این موارد، به‌ویژه توی سفر یا مناطقی که احتمال آلودگی زیاده، اهمیت بیشتری داره.
۳. اجتناب از وسایل مشترک
هپاتیت B و C می‌تونن از طریق خون منتقل بشن، حتی با وسایل کوچیکی مثل سوزن، تیغ اصلاح، مسواک و ناخن‌گیر. پس:
- هر کسی وسایل شخصی خودش رو داشته باشه.
- توی آرایشگاه‌ها مطمئن بشید وسایل استریل یا یک‌بارمصرف هستن.
- اگه خالکوبی، سوراخ کردن گوش یا خدمات زیبایی انجام می‌دید، حتماً مکان‌های مجاز و بهداشتی رو انتخاب کنید.
۴. رابطه جنسی ایمن
یکی از راه‌های انتقال هپاتیت B و C، رابطه جنسی محافظت‌نشده‌ست. استفاده از وسایل پیشگیری، مخصوصاً در روابط خارج از چارچوب ازدواج یا با فردی که وضعیت سلامتیش مشخص نیست، خیلی مهمه.
۵. چکاپ و آزمایش
گاهی ممکنه ویروس هپاتیت در بدن فعال باشه، اما فرد هیچ علامتی نداشته باشه. مخصوصاً برای خانم‌های باردار، آزمایش هپاتیت B و C ضروریه. چون اگه مادر مبتلا باشه، ممکنه بیماری به نوزاد منتقل بشه.
با یه آزمایش خون ساده می‌شه وضعیت کبد و وجود ویروس رو بررسی کرد. اگه مشکلی باشه، درمان زودهنگام خیلی کمک می‌کنه.
۶. آموزش به بچه‌ها
وقتی بچه‌ها بدونن دست شستن یعنی چی، یا چرا نباید از مسواک یا شونه‌ی کسی دیگه استفاده کنن، نصف راه پیشگیری رو رفتیم. لازم نیست باهاشون خیلی جدی یا ترسناک حرف بزنیم. با لحن کودکانه، بازی‌گونه و تکرار زیاد، این مفاهیم توی ذهنشون جا می‌افته.
نتیجه‌گیری
- واکسیناسیون برای هپاتیت A و B: اولین و مهم‌ترین کار.
- رعایت بهداشت فردی: شستن دست‌ها، پرهیز از آب و غذای غیر ایمن.
- رفتارهای ایمن: روابط جنسی محافظت‌شده، عدم استفاده مشترک از وسایل خون‌آلود.
- آزمایش و مراقبت ویژه: تست هپاتیت در بزرگسالان، مراقبت در بارداری.
- در خانواده: همه تست بدن و واکسن بزنن، وسایل شخصی داشته باشن.
منابع
CDC+3newyorker.com+3Verywell Health+3
WikipediaWikipediaWikipediaWikipediaWorld Health Organization