قراره چی بدونیم؟
- عواملی که باعث استرس و اضطراب میشن
- تاثیر خانواده در میزان اضطراب کودک
- تاثیرات اضطراب در سیستم ایمنی
استرس والدین، میراثی پنهان برای بچه‌ها؟
همه ما می‌دونیم که استرس بخشی از زندگی مدرنه. اما چیزی که کمتر بهش توجه می‌کنیم، اینه که استرس والدین، مخصوصاً قبل از بارداری یا در دوران حاملگی، ممکنه رد خودش رو توی بدن و ذهن بچه‌ها به‌جا بذاره.
حتی بعضی تحقیقات نشون میدن که این تأثیر فقط به یک نسل محدود نمی‌شه.
به گفته ی متخصصان یک “ژن اضطراب” منفرد وجود نداره، بلکه عوامل متععدی مثل محیط، تغذیه و کیفیت خواب باهم تعامل میکنن و یک فرد رو مستعد اضطراب میکنن و ژن های مارو تغییر میدن.
استرس فقط یه احساس نیست؛ یه واکنش بیولوژیکه
وقتی دچار استرس می‌شیم، بدن وارد حالت “هشدار” میشه. هورمون‌هایی مثل کورتیزول و آدرنالین ترشح میشن، ضربان قلب بالا می‌ره، و سیستم گوارش و ایمنی یه جورایی به حالت آماده‌باش درمیاد.
در کوتاه‌مدت این واکنش‌ها مفیدن، اما اگه استرس مزمن بشه، این تغییرات می‌تونن به بافت‌ها، سلول‌ها و حتی ژن‌هامون اثر بذارن.
مغز بچه‌ها چطور تحت تأثیر قرار می‌گیره؟
تحقیقات نشون میدن که وقتی مادر در دوران بارداری استرس زیادی رو تجربه می‌کنه، سطح کورتیزول خونش بالا می‌ر،. این هورمون می‌تونه از طریق جفت وارد بدن جنین بشه.
مغز جنین در اون دوران در حال شکل‌گیریه، مخصوصاً بخش‌هایی مثل آمیگدالا (مرکز ترس)، هیپوکامپ (حافظه)، و قشر پیش‌پیشانی (تصمیم‌گیری و کنترل احساسات).
افزایش کورتیزول می‌تونه رشد این بخش‌ها رو تغییر بده و باعث بشه بچه‌ای متولد بشه که بیشتر مستعد اضطراب، مشکلات تمرکز یا واکنش‌های شدید به ترس باشه.
خانواده ی مضطرب
بخش بزرگی از اضطراب درونی یک فرد ناشی از خونه‌ای هست که در اون بزرگ میشه. معمولا، کودکانی که توی همچین محیطی رشد میکنن، باورها و رفتارهای مضطربانه رو ناآگاهانه الگوبرداری می‌کنند.
سیستم ایمنی بچه‌ها چه واکنشی نشون می‌ده؟
استرس مزمن در مادر می‌تونه سیستم ایمنی جنین رو هم تحت تأثیر قرار بده.
مثلاً دیده شده که فرزندان مادرانی که در دوران بارداری دچار اضطراب شدید بودن، بیشتر در معرض بیماری‌های التهابی، آلرژی و حتی مشکلات پوستی هستن.
علتش به هم خوردن تعادل هورمونی و تغییر در تنظیم سیستم ایمنی از دوران جنینیه.
آیا این تأثیرات دائمی هستن؟
اینجا موضوع مهمی وجود داره: اپی‌ژنتیک(مطالعه ی تاثیر رفتار و محیط روی تغییرات ژنتیکی فرد ) به ما نشون می‌ده که بعضی از این اثرات می‌تونن به نسل بعد منتقل بشن، اما این به معنای قطعی بودنشون نیست.
یعنی اگر بچه در محیطی پر از آرامش، امنیت روانی و حمایت عاطفی رشد کنه، خیلی از این اثرات می‌تونن کم‌رنگ یا حتی جبران بشن.
مغز کودکان انعطاف‌پذیر و قابل ترمیمه، به شرطی که محیط رشدشون سالم باشه.
چند نمونه واقعی از تحقیقات علمی
مطالعه بازماندگان زلزله سیچوان (چین): زنانی که در دوران بارداری این زلزله رو تجربه کرده بودن، بچه‌هایی با سطح اضطراب بالاتر به دنیا آوردن.
مطالعه دانشگاه کلمبیا: نوزادان مادرانی که در دوران بارداری قربانی خشونت خانگی بودن، سطح کورتیزول بزاقی بالاتری داشتن.
پژوهش روی سربازان: بچه‌های پدرانی که از جنگ برگشته بودن، بدون اینکه خودشون درگیر جنگ باشن، اضطراب و اختلالات رفتاری بیشتری نشون می‌دادن.
نتیجه‌گیری
استرس می‌تونه از طریق تغییرات اپی‌ژنتیکی از پدر یا مادر به فرزند منتقل بشه، مخصوصاً زمانی که در دوره‌های بحرانی مثل قبل از بارداری یا حین اون اتفاق بیفته.
این تغییرات ممکنه روی رشد مغز، عملکرد سیستم ایمنی و احساسات بچه‌ها اثر بذاره.
اما این یک سرنوشت حتمی نیست. محیط امن، رابطه گرم والدین با کودک، آموزش مهارت‌های هیجانی و سبک زندگی سالم می‌تونه بسیاری از این تأثیرات را جبران کنه یا حتی از بین ببره.
منبع